Braca Rajt
Avion brace Rajt nazvan jednostavno "flajer" u prevodu "letac", bio je napravljen od
drveta, platna i zategnutih zica.
Primitivni benzinski motor je uz pomoc zupcanika i lanaca pozajmljenih od bicikla,
okretaodve drvene
elipse.Motor je bio postavljen levo od uzduzne ose letelice, dok je pilot lezao potrbuske na donjem krilu i istovrmeno predstavljao
kontrateg motoru da bi se odrzala ravnoteza.
Snaga motora nije bila dovoljna za uzletanje, pa se "fjajer" djelomicno oslanjao na uticaj ceonog vetra koji je
davao dodatni uzgon.
Prvi, istoriski let trajao je 12 sekundi, a letjelice je prletjela 37 metara.Kasnije istoga dana odrzala se u vazduhu 59 sekundi,
preletvsi 260
metara.Uspeh
je postignut zahvaljujuci konstrukcionim resenjima koja su omogucila braci Rajt da kontrolisu avion u letu.Do njih su dosli posle
visegodisnjih eksperimenata sa vazdusnim jedrilicama .Malo
ribarko mesto Kiti Hok, u sjevernoj Karolini, izabrano je zbog stalnog vetra, mekog pescanog tla i otvorenog prostora bez prepreka.
17.decembra 1903. "flajer je poleteo cetiri puta, a pri cetvrtom pokusaju je ozbiljno ostecen.Medjutim, braca Rajt su bila
zadovoljna.Njihov koncept leta uz pomoc motora pokazao se ispravnim, a iz cetiri pokusaja steli su dodatan uvid u probleme koje treba
resiti.
”Flajer“ je napušten, a brca su se vratila u svoju radionicu u Dejtonu, u Ohaju, iz koje su uskoro izašli novi,
poboljšani modeli.
Orvil i Vilbur Rajt
nisu bili jedini eksperimentatori koji su pokušavali da lete uz pomoc motora, ali su ostali zabeleženi u istoriji kao prvi kojima je to
pošlo za rukom. Svega pedesetak godina kasnije, 1948. godine, americki pilot Čarls Jeger, probio je zvucni zid. Orvil Rajt je poživeo
dovoljno dugo da bude svedok tog dogadjaja.
25. juli 1909. godine
Luja Blerioa
Od 1905.godine pokusaji Luja Blerioa da poleti zavrsavali su se neuspjehom.
1908.godine
namjestio je krajeve krila svog aviona da se uvrcu u suprotnim smjerovim prilikom krivudanja tako da je Francuski pilot i konstruktor Luj
Blerio je, na avionu sopstvene
konstrukcije "Blerio XI", preleteo La Manš. Blerio je poleteo iz francuskog mesta Les Baraques
i posle 36,5 minuta i 38 preletenih kilometara sleteo u blizini engleskog gradića Northfall Meadow.
Blerio je tvorac jednokrilca
.
Kraj 1909. godine
Ivan Sarić
Ni naši zaljubljenici u
vazduhoplovstvo ne zaostaju za svetskim zbivanjima. Poznati subotički biciklista i vozač moto trka Ivan Sarić je prilikom posete Parizu gde
je učestvovao na moto-trkama, bio u prilici da poseti aerodrom i gleda letove aviona. Ove naprave su ga toliko fascinirale da je krišom na
licu mesta napravio skicu aviona, koja mu je poslužila kao osnov za sopstvenu konstrukciju, koju je uz pomoć prijatelja izradio u
sopstvenoj radionici u Subotici. Tim avionom je izvršio više uspešnih letova u Subotici, početkom 1910. godine i time postao pionir našeg
vazduhoplovstva
I svetski rat Avijacija
svoju punu afirmaciju doživljava tokom I svetskog rata. Dok su na samom početku rata avioni služili samo za izviđanje i korekciju
artiljerijske vatre, do kraja rata oni se razvijaju u brze i okretne mašine sa brzinama od 200 km/h, ili u velike bombardere sa
rasponom krila od preko 20 m. Svi ovi avioni će posle rata naći svoju primenu i u miru kao poštanski, transpotrni, putnički avioni ili
kao sportski avioni čime postavljaju temelje cele jedne sportske grane koja će se vremenom razgranati na mnoštvo različitih sportova.
| 1919. godina Iako se prvi komercijalni
putnički let dogodio 5. februara 1919. godine između Berlina i Vajmara, a prva redovna linija je otvorena 25. avgusta 1919.
između Pariza i Londona, pravi razvoj putnička avijacije počinje sredinom dvadesetih godina prošlog veka. |
21. oktobra 1921. godine
U beogradskoj kafani kod "Belog orla" osnovan je prvi "Srpski Aeroklub", sa ciljem okupljanja vazduhoplovaca i razvoja civilnog
vazduhoplovstva. "Srpski Aeroklub" već sledeće godine prerasta u "Aeroklub Srba, Hrvata i Slovenaca" a 1924. godine u Kraljevski Aeroklub
Jugoslavije "Naša krila". Aeroklub je radio sve do okupacije 1941. godine
13. oktobra 1923. godine
|
Naša zemlja prati razvoj vazduhoplovstva i počinje sa osnivanjem domaćih fabrika
vazdohoplova. Tako se 13. oktobra 1923. godine osniva "Ikarus - prva srpska industrija aeroplana, automobila i strojeva." U ovoj
fabrici 10. novembra 1924. godine počinje proizvodnja prvog aviona domaće konstrukcije, hidroplana inž Josifa Mikla "ŠM". Skoro u isto
vreme 21. aprila 1924. godine u Beogradu stolarska radionica Živojina Rogožarskog prerasta u "Prvu srpsku fabriku aeroplana Živojina
Rogožarskog". 1925. u Beogradu počinje sa radom i "Fabrika aeroplana i motora Svetozar Vlajković i sin". |
21. maja 1927
Jedan
veliki vazduhoplovni događaj skreće pažnju celog sveta. Američki pilot Čarls Lindberg 21. maja 1927. godine postaje prvi čovek koji je sam
bez sletanja u jednomotornom avionu preleteo severni Atlantik.
17. juna 1927.
godine
Skoro u isto vreme,
na inicijativu Kraljevskog Aerokluba Jugoslavije "Naša krila", formira se "Aero-put"- prva domaća avio kompanija. Ona 4. februara 1928.
godine dobija prve avione Potez-29 sa kojima 15. februara 1929. godine otvara prvu redovnu liniju Beograd-Zagreb.
| 1938. godina
| Pojavljuju se prvi mlazni motori. Sa približavanjem II svetskog rata, počinje nagli
razvoj vazduhoplovstva. Englezi prvi započinju početkom tridesetih godina eksperimente sa mlaznim motorima, ali primat u toj
tehnologiji krajem tridesetih preuzima Nemačka. Tako 1938. godine u Nemačkoj poleće prvi avion pogonjen mlaznim motorom. Ovo će
omogućiti da za manje od 10 godina, tj. već 14. oktobra 1947. američki probni pilot Čak Jeger sa avionom Bel X-1 leti
brže od
zvuka. Nedugo zatim, 1949. godine poleteće i prototip aviona "Komet" koji će postati prvi mlazni putnički avion. Posle ovoga
trebalo je da prođe još 20 godina pa da 2. marta 1969. godine poleti Konkord, avion koji prevozi više od 100 punika brzinom
većom od dvostruke brzine zvuka. | II svetski rat
Tokom II
svetskog rata dolazi do ogromnog povećanja broja proizvedenih aviona. Tokom celog rata je proizvedeno približno 800 000
letelica. Samo u SAD je tokom 1944. godine proizvođeno 500 aviona dnevno !! Nažalost, većina ovih aviona je korišćena u
razaranjima gradova i fabrika i za uništavanje drugih aviona. Ipak neki od njih, poput popularne "Dakote" DC-3 ili "Polikarpova"
su služili i u civilne svrhe i na njima su mnoge generacije civilnih pilota, padobranaca i jedriličara naučile da lete.
| 25. aprila 1948. godine
Posle drugog svetskog rata, civilno vazduhoplovstvo u našoj zemlji nastavlja sa radom, a 25. aprila 1948. godine osnovan je
Vazduhoplovni savez Jugoslavije, koji predstavlja pravnog naslednika predratnog Aerokluba. On objedinjuje celokupno civilno i
sportsko vazduhoplovstvo u zemlji kao i punopravno članstvo u Međunarodnoj vazduhoplovnoj Federaciji (FAI).
| Pedesete godine
Ne želeći da
zaostane za svetom, domaća avio industrija radi na novim konstrukcijama aviona. Pedesetih godina 20.veka, konstruktorska grupa
na čelu sa majorom Dragoljubom Bešlinom realizuje čitavu seriju ultralakih mlaznih aviona koji će omogućiti našoj
avio-industriji da ovlada tehnologojim mlaznih aviona. Par godina kasnije pojavljuje se Galeb G-2 kao prvi domaći mlazni avion
koji se izrađivao u serijama a određena količina ovih aviona je bila isporučena stranim vazduhoplovstvima.
| Kraj pedesetih i šezdesete godine
predstavljaju
vreme velikog napretka putničke avijacije. Uvodi se čitava gama novih aviona koji će svojim karakteristikama omogućiti do tada
neostvarive uslove po pitanju komfora i smeštaja putnika. Omogućeni su prekookeanski letovi bez međusletanja, putnicima je za
vreme leta na raspolaganju usluga kao u najboljim svetskim restoranima, moguće je slušati muziku, gledati filmske projekcije....
| Osamdesete i devedesete godine 20.veka
nisu donele
velike novosti na polju aerodinamike i same konstrukcije aviona i avionskim motora, ali će ostati zapamćene po velikom napretku
elektronike koja će zauzeti veoma važno mesto u svakom vazduhoplovu. Ostvaren je i veliki pomak na polju materijala koji se
koriste za izradu aviona, koji su tako postali lakši, sigurniji i ekonomičniji. Pojavljuju se i avioni sve većeg kapaciteta, pa
tako evropski konzorcijum "Airbus" planira da tokom sledeće godine poleti njihov novi avion A380 koji će moći da ukrca 800
putnika i da ih preveze na bilo koju destinaciju na Zemlji. Sve ovo će doprineti širenju vazdušnog transporta koji bi u
budućnosti trebalo da bude sve dostupniji ljudima širom sveta. |
"Znanje.org" ne odgovara za sadrzaj pojedinacnih stranica.
|